27 czerwca 2021 r., w dniu Święta Marynarki Wojennej, na pokładzie Okrętu – Muzeum ORP „Błyskawica” będącego bezcenną pamiątką narodową, odbyły się wyjątkowe uroczystości. W tym dniu panie Katarzyna Raczyńska i Viridianna Rey, córki Edwarda Bernarda Raczyńskiego, byłego ambasadora II RP w Londynie, późniejszego prezydenta Polski na uchodźstwie i Cecylii Raczyńskiej (przedwojennej matki chrzestnej „Błyskawicy”) – miały objąć symboliczny patronat nad okrętem – muzeum.
Symboliczne zdarzenie nawiązało do ceremonii chrztu ORP „Błyskawica”, która odbyła się w momencie wodowania okrętu, równo rok po rozpoczęciu jego budowy i nadania okrętowi sławnej dziś nazwy. Córki państwa Raczyńskich kontynuują tym samym rodzinną tradycję rozpoczętą 1 października 1936 roku o godz. 11.55 w stoczni Samuela White’a w Cowes, Isle of Wight, przez ich matkę. Tego samego dnia, w Cowes, na niszczycielu została podniesiona biało–czerwona bandera.
Tegoroczne uroczystości zostały zainspirowane i zorganizowane przez Muzeum Marynarki Wojennej we współpracy z 3. Flotyllą Okrętów. Towarzyszyły im honory czynione przez Marynarkę Wojenną RP zgodnie z ceremoniałem morskim, z udziałem Kompanii Reprezentacyjnej i Orkiestry Reprezentacyjnej MW.
Honorowy patronat nad uroczystościami objęła Małgorzata Gosiewska, wicemarszałek Sejmu RP. Wzięli w nich udział m.in.: dyrektor Muzeum Marynarki Wojennej Tomasz Miegoń wraz z wicedyrektorem Aleksandrem Goskiem, członkowie słynnego rodu Raczyńskich, kmdr. por. Walter Jarosz, dowódca ORP „Błyskawica”, kontradm. Mirosław Jurkowlaniec, dowódca 3. Flotylli Okrętów, kontradm. Piotr Nieć, były dowódca 8. Flotylli Obrony Wybrzeża, wiceadm. Krzysztof Jaworski, dowódca Centrum Operacji Morskich, wiceprzewodnicząca Rady Miasta Gdyni Elżbieta Sierżęga, prezes Towarzystwa Przyjaciół Okrętu Muzeum Błyskawica Ireneusz Grabowski, Maciej Tomaszewski i inni.
Dyrektor Muzeum MW Tomasz Miegoń powitał wszystkich obecnych.
Następnie wicedyrektor muzeum Aleksandr Gosk odczytał przesłanie Prezydenta RP Andrzeja Dudy, który zwrócił się do zebranych:
„W szczególnym czasie narodowych obchodów setnej rocznicy odzyskania niepodległości RP z okazji 85. rocznicy chrztu i wodowaniu ORP <Błyskawica> w hołdzie polskim dowódcom i członkom załogi, którzy na pokładzie tej jednostki skutecznie i z honorem od pierwszego do ostatniego dnia II wojny światowej walczyli z siłami Niemieckiej III Rzeszy, w ramach szczególnie ważnych alianckich operacji morskich”. Oddał cześć – „(…) tradycji Marynarki Wojennej RP, której niszczyciel <Błyskawica> jest najświetniejszym symbolem i upamiętnieniem, z wyrazami wdzięcznej pamięci i szacunku dla Prezydenta RP na uchodźstwie Edwarda Raczyńskiego, jego małżonki Pani Cecylii Raczyńskiej, w roku 1936 matki chrzestnej ORP „Błyskawica”, a także ich córek Katarzynie Raczyńskiej i Viridiannie Rey, honorowych patronek tego wyjątkowego okrętu”.
Jedną z ciekawszych wypowiedzi mogliśmy usłyszeć w kolejnym wystąpieniu wiceprzewodnicząca Rady Miasta Gdyni – Pani Elżbieta Sierżęga powiedziała:
„Dzisiejsza uroczystość to bardzo ważny moment i tak pięknie wpisujący się w Dni Morza, w dni Święta Marynarki Wojennej. Okręt „Błyskawica” jest symbolem morskiej Polski, a także wizytówką Gdyni. (…) Okręt „Błyskawica” to nie tylko obiekt muzealny, ale to żywa historia Marynarki Wojennej, historia naszego miasta, ale także historia konkretnych ludzi, oficerów i marynarzy, którzy odbywali służbę na tym okręcie, a także ich rodzin. Jest to również historia rodziny Państwa Raczyńskich”.
Następnie kontradmirał Mirosław Jurkowlaniec przekazał honorowy mecenat nad ORP „Błyskawicą” Paniom Katarzynie Raczyńskiej i Viridiannie Rey, która powiedziała:
„Z wielkim wzruszeniem obejmujemy wraz z moją siostrą Katarzyną Raczyńską honorowym patronatem ORP <Błyskawicę>, którego matką chrzestną była nasza śp. matka Cecylia Raczyńska. Dla obojga naszych rodziców służba Polsce była zaszczytnym obowiązkiem i pełnili ją z dumą. Jednym z przywilejów tej służby była rola matki chrzestnej okrętu, który odegrał bohaterską rolę w działaniach II wojny światowej i został odznaczony Krzyżem Złotym Orderu Virtuti Militari. Obejmujemy ten patronat z wdzięcznością i ze wzruszeniem”.
Po czym Pani Viridianna Rey przekazała upominek, który ma zostać na pokładzie ORP „Błyskawica”, upamiętniając tę uroczystość.
Po południu udaliśmy się do Muzeum Marynarki Wojennej, gdzie w Sali Audytoryjnej odbyło się seminarium historyczne poświęcone Cecylii i Edwardowi Raczyńskim. Dr hab., prof. UMK Krzysztof Kania wygłosił wykład pt. „Edward Raczyński (1891-1993) – najwybitniejszy dyplomata Drugiej Rzeczypospolitej”. Wicedyrektor muzeum A. Gosk zadał Pani Viridiannie kilka pytań dotyczących jej rodziców i życia rodzinnego, która podzieliła się swoimi wspomnieniami.
W kolejnej części uroczystości Viridianna Rey otworzyła wystawę pt. „Dęby z Rogalina i polskie morze. Cecylia i Edward Raczyńscy”. Zaprezentowano w niej pamiątki z rodzinnego domu w Londynie w formie aranżacji wnętrz nawiązującej do ówczesnej mody, ale również przypominającej klimat przedwojennej Polski. Mogliśmy również obejrzeć standy ze zdjęciami, np. z uroczystości 1 października 1936 r. wodowania ORP „Błyskawicy” w stoczni J. Samuel White & Co Ltd. East Cowes, chrzest okrętu i postać matki chrzestnej a także prezentację genealogii rodu Raczyńskich i życiorysy najwybitniejszych przedstawicieli rodu. Przypomniano także E. Raczyńskiego jako dyplomatę RP w Londynie oraz Fundację im. Raczyńskich i jej historię.
Po części oficjalnej czas się cofnął o 85 lat. Oglądaliśmy pokaz mody z lat 30. – 40. XX w., inspirowany postacią Cecylii Raczyńskiej, poczuliśmy klimat minionej epoki.
Ogarnęła mnie nostalgia i tęsknota za tym, co bezpowrotnie minęło.
Gdy emocje opadły, wiele osób zdecydowało się osobiście porozmawiać z Viridanną Rey i wykonać pamiątkowe zdjęcie, atmosfera była jak najbardziej sprzyjająca. Wśród nich był również Stanisław Feruś, bratanek Tomasza Ferusia – marynarza w stopniu mata, który służył podczas wojny na ORP „Błyskawica” (1940–1947). Podczas rozmowy przekazał Jej plakat ze zdjęciami marynarzy i Cecylią Raczyńską oraz kilka pocztówek jego projektu z okazji 85-lecia wodowania okrętu oraz zakładki do książek z datą 27 czerwiec 2021 r. również z wizerunkiem kultowego okrętu. Pani Viridianna Rey zainteresowała się morską służbą jego wujka. Na wszystkie pytania otrzymała wyczerpujące odpowiedzi. Pamiątki przyjęła z wdzięcznością. Wszyscy byliśmy pod wrażeniem osobowości Viridianny Rey, niezwykle uprzejmej, zainteresowanej i ciepłej.
Fot. Barbara Lesisz-Dembińska.
W końcu nadszedł moment, gdy mogłam chwilę porozmawiać z panią Viridianną Rey i przekazać kilka reprodukcji z pamiątek rodzinnych dotyczących Jej śp. ojca Edwarda.
Przez cały dzień słyszeliśmy o związku rodziny Raczyńskich z ORP „Błyskawica” i Marynarką Wojenną, ale były też powiązania między E. Raczyńskim a moimi rodzicami – Wandą i Tadeuszem Lesiszami. Świat, o którym wspominała Pani Viridianna, nie był mi obcy; po zakończeniu wojny w 1945 r. mama mieszkała w domu Stefanii i Juliusza Sakowskich, którzy byli przyjaciółmi małżeństwa Raczyńskich, i już wtedy miała okazję ich poznać. W domu rodzinnym zetknęłam się ze światem powojennej polskiej emigracji. W latach 60. i 70. XX w. wielokrotnie jeździłam z rodzicami i siostrą do Londynu na spotkania z emigracyjnymi osobistościami z kręgu Edwarda Raczyńskiego.
Rodzice gościli prezydenta RP E. Raczyńskiego w swoim domu. W moim posiadaniu znajduje się osobisty wpis do rodzinnej księgi gości wraz z podziękowaniem. W 1979 r. Prezydent RP w Londynie udekorował mojego ojca Tadeusza Lesisza Orderem Polonia Restituta. W wspomnieniach, pt. Od pomostu do deski został umieszczony kadr dokumentujący zdarzenie. Kilkanaście lat później, 6 sierpnia 1993 r. Ojciec uczestniczył w mundurze PMW w ceremonii pogrzebowej E. Raczyńskiego w londyńskim kościele Brompton Oratory. Tato niósł wówczas na poduszce Order Zasługi Prezydenta RP i pełnił wartę honorową przy trumnie wraz z innymi emigracyjnymi kombatantami.
Ten dzień – 27 czerwca 2021 r. – był dla mnie szczególnie ważny z wielu powodów. Nie tylko mogłam wziąć udział w tym jakże ważnym wydarzeniu dla Polskiej Marynarki Wojennej. Mogłam również poznać Viridiannę Rey, z którą – jak się okazało – łączyły mnie wspomnienia o Jej i moich rodzicach.
Pełna treść artykułu ukazała się w gazecie Tydzień Polski nr 28 (3259), 16-18 lipca 2021 r. w Londynie. Zdjęcia: Cezary Spigarski, Barbara Lesisz-Dembińska i Stanisław Feruś.
Autorka artykułu: Barbara Lesisz-Dembińska